LỄ HỘI HOA BAN LỄ HỘI CỦA BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC ĐIỆN BIÊN

“ Nàng ban tháng ba
Bung xòe cánh trắng
Ngát hương núi rừng
Tưng bừng Lễ hội
Hoa Ban gọi mời”

Tháng hai, tháng mùa xuân, cái lạnh của mùa đông bắt đầu vơi bớt và nàng xuân phả hơi thở ấm áp trên khắp các triền đồi. Nắng bắt đầu vàng rực trên những mảnh nương xua tấm chăn mây khổng lồ lên cao tít. Trên những triền đồi, lưng núi; trên những cung đường quen thuộc từ miền xuôi lên Điện Biên, hoa ban bắt đầu đâm chồi. Chỉ tháng trước thôi, những cây ban rụng gần hết lá, trông xơ xác; khẳng khiu trong mùa đông rét mướt. Ấy vậy mà chỉ bắt đầu sang tháng hai, khi nhựa xuân tràn về, các búp nụ non xanh, be bé, xinh xinh bắt đầu đâm nhú. Cùng với tiến pháo giao thừa, hoa ban bắt đầu bung nở, xòe những cánh trắng muốt, tỏa hương thơm dịu nhẹ mở đầu chào đón mùa hoa ban báo hiệu cho lễ hội Xên Mường sắp đến.

          Nàng ban đã khởi sự như thế, nàng lướt núi cao, ngao du trên những cung đường từ đèo Tằng Quái, trải dải lụa trắng mượt mà, thơm ngát trên những con đường của Điện Biên yêu dấu. Ngắm những bông hoa trắng muốt, đi dưới hàng ban bung tỏa hương thơm man mác tôi lại nhớ về tình yêu thiết tha của nàng Khôm với chàng Tào Lu. Vì người yêu không còn, tránh để bị ép duyên với chàng trai khác mà nàng Khôm đã bỏ trốn vào rừng. Nơi nàng nằm xuống mọc lên một loại cây hoa trắng, có hương thơm, mật ngọt. Người dân gọi đó là hoa Ban. Màu trắng tinh khôi ấy, mùi hương dịu ngọt ấy phải chăng là tình yêu bất tử với đất trời?

“Muốn chơi thì chơi lúc ban còn hoa
Đùa thì đùa thời hoa ban còn nhiều”

          Lời dân ca Thái cất lên chan chứa như lời mời gọi du khách thập phương về với Điện Biên dự hội hoa ban. Lễ hội hoa ban hay còn gọi là lễ hội Xên Mường, lễ hội hoa ban thể hiện nét văn hóa tâm linh trong đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Thái với tâm nguyện thỉnh bái “then” – vị thần tối cao trong hàng ngũ thánh thần theo quan niệm của người Thái; thỉnh bái “nàng Ban: - một nữ nhân vật huyền thoại biểu thị cho sự trinh trắng của người thiếu nữ Thái và tình yêu đôi lứa thủy chung,... phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, vạn vật đơm hoa, kết trái, cho lứa đôi hạnh phúc và phù hộ cho cuộc sống của dân bản luôn ấm no. Từ ý nghĩa ấy, lễ hội của bản mường đã được tỉnh Điện Biên tổ chức với quy mô lớn vào trung tuần tháng ba hàng năm, bắt đầu từ năm 2014, đến nay đã đây là cơ hội để giới thiệu, quảng bá về mảnh đất, con người Điện Biên Phủ cũng như giới thiệu tiềm năng, thế mạnh du lịch của Điện Biên Phủ anh hùng.

          Trong bài phát biểu tại Lễ khai mạc Lễ hội Hoa Ban năm 2019, phó thủ tướng Vũ Đức Đam đã nói “Cảnh quan hùng vĩ với nhiều di tích lịch sử, văn hóa và trên hết là con người Tây Bắc hòa quyện cùng sắc đẹp hoa ban và điệu Xòe đã làm Tây Bắc, làm Điện Biên trở thành một khu du lịch tiềm năng, một điểm đến lôi cuốn đối với nhiều người”. Lễ hội Hoa Ban đã góp phần tôn vinh, bảo tồn và phát huy giá trị các loại hình văn hóa dân tộc. Sức hút từ lễ hội hoa ban đã thúc đẩy ngành du lịch Điện Biên sang một trang mới, trở thành điểm nhấn trong hoạt động du lịch hằng năm của tỉnh Điện Biên, góp phần chuyển đổi cơ cấu và thúc đẩy các ngành kinh tế của tỉnh. Qua 6 năm tổ chức, lượng du khách trong và ngoài nước về Điện Biên dự hội đang có chuyển biến tích cực, số lượng tăng dần theo từng năm.
          Do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid 19, năm 2020, 2021 tỉnh Điện Biên đã không tổ chức Lễ Hội Hoa Ban. Năm nay, trước tình hình dịch bệnh đã được kiểm soát chặt chẽ Lễ hội Hoa Ban dự kiến sẽ được tỉnh Điện Biên tổ chức từ 11-14/3/2022 tại thành phố Điện Biên Phủ với nhiều hoạt động phong phú. Chương trình Lễ khai mạc Lễ hội Hoa Ban và Cuộc thi Người đẹp hoa ban năm 2022 dự kiến diễn ra từ 20 giờ đến 21 giờ 45 phút ngày 12/3/2022 tại Quảng trường 7/5 và được truyền hình trực tiếp trên sóng của Đài tiếng nói Việt Nam (VOV), Đài truyền hình Việt Nam (VTV); đài phát thanh và truyền hình tỉnh.  Đặc biệt sau Lễ khai mạc và Chương trình nghệ thuật, nhân dân Điện Biên và du khách sẽ được ngắm nhìn pháo hoa – có lẽ đây sẽ là điều được mong chờ nhất vì trong tết Nhâm dần vừa qua, do dịch bệnh Covid Điện Biên không tổ chức bắn pháo hoa. Trong các ngày từ ngày 11 đến ngày 14/3/2022 còn diễn ra các hoạt động thể thao với các trò chơi dân gian truyền thống như Tù lu, bắn nỏ, giã bánh dày, đẩy gậy, kéo co, ... Đến với Lễ hội hoa ban 2022, trên đường lên Tượng đài Chiến thắng Điện Biên Phủ, du khác thập phương còn được trải nghiệm một số hoạt động gắn liền với chiến thắng Điện Biên “chấn động địa cầu”: đẩy xe đạp thồ, Vác hòm đạn. Chắc chắn khi tham gia những hoạt động trên, du khách không chỉ được trải nghiệm những giá trị văn hóa dân tộc mà còn trở về với giá trị lịch sử của một thời oanh liệt của cha ông.

Một điều thú vị du khách không thể bỏ qua khi đến với Điện Biên vào dịp lễ hội Hoa Ban năm nay là được chiêm ngưỡng bức tranh panorama hùng tráng, kì vĩ trong Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ. Bức tranh được vẽ bằng chất liệu sơn dầu, bố cục hình tròn, dài 132m, cao 20,5m, đường kính 42m; tổng diện tích là 3.225m2 đã khắc họa rõ nét “Năm mươi sáu ngày đêm khoét núi ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt, máu trộn bùn non” của nhân dân ta để làm nên chiến thắng Điện Biên chấn động địa cầu. Bức tranh không chỉ mang giá trị về lịch sử mà còn truyền tải thông điệp về khát vọng hòa bình của nhân dân các dân tộc Tây Bắc nói riêng và nhân dân Việt Nam nói chung.
Là hoạt động nằm trong khuôn khổ của Lễ hội Hoa Ban năm 2022, cuộc thi ảnh với chủ đề “Check-in Điện Biên” đã thu hút đông đảo sự quan tâm của nhân dân cả nước, đặc biệt là giới trẻ. Thông qua từng bức ảnh, những nét đặc trưng về cảnh quan thiên nhiên, con người, bản sắc văn hóa, giá trị lịch sử được truyền tải đến đông đảo nhân dân, du khách trong nước và quốc tế. Dưới vẻ đẹp mộc mạc của hoa Ban, du khách sẽ được hòa mình vào thiên nhiên, lưu giữ những khoảnh khắc đáng nhớ, ghi lại những kỉ niệm không phai và giửi về cho ban tổ chức cuộc thi qua Trung tâm Thông tin Xúc tiến Du lịch tỉnh Điện Biên, địa chỉ: Tổ 5, phường Thanh Trường, thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên.
          Với những hoạt động vừa truyền thống, vừa hiện đại, Lễ hội Hoa Ban năm 2022 hứa hẹn sẽ là một mùa Lễ hội tưng bừng và khó quên nhất đối với những người con Điện Biên thân yêu; đối với mỗi du khác đặt chân lên mảnh đất hoa ban lịch sử anh hùng.

“Ai lên Điện Biên cùng em sánh đôi
Mùa nương nếp mới, mùa ban gọi mời
Lễ hội đi đến Mường trời
Cầu cho vạn vật tốt tươi,
Lứa đôi hạnh phúc, bản làng ấm no
Cầu cho covid hết thời,
Người người âm tính, nhà nhà khỏe vui,
Trẩy hội nô nức xa gần
Tháng ba mật ngọt, hội là Hoa Ban”